یکی از روشهای جان دادن به پارچه های ساده و بی روح استفاده از تکنیک های متفاوت رنگ آمیزی است. رنگ آمیزی پارچه یک هنر و تخصص است و روشهای متفاوتی دارد، یکی از روشهای رنگ آمیزی پارچه رنگ آمیزی پارچه به روش شیبوری، است . این روش یک تکنیک باستانی و زیبا است که ریشه در فرهنگهای شرقی، بهخصوص فرهنگ ژاپنی دارد. این هنر که به طراحیهای منحصربهفرد و الگوهای طبیعی شناخته میشود، به واسطهی ترکیب رنگهای مختلف و روشهای خاص رنگ آمیزی، امکان ایجاد آثار خیرهکننده و جذاب را فراهم میآورد. شیبوری در واقع به معنای “فشردن” یا “گیره زدن” است و به تکنیکهایی که در آن پارچه به گونهای تزیین میشود که انواع الگوهای جذاب و دلنشین را بوجود میآورد، اشاره دارد.
با گسترش فرهنگ و هنرها در سطح جهانی، شیبوری به یکی از محبوبترین و پرطرفدارترین روشهای رنگ آمیزی تبدیل شده است. امروزه هنرمندان و طراحان مد از این روش برای ایجاد لباسها و تزئینات منحصر به فرد استفاده میکنند و بهویژه در عصر حاضر، این هنر نه تنها در صنعت مد، بلکه در هنرهای تجسمی و طراحی داخلی نیز راه یافته است.
تاریخچه رنگ آمیزی پارچه به روش شیبوری
تاریخچه ی این هنر رنگ آمیزی به ژاپن و حدود ۱۰۰ سال پیش بر می گردد. این روش از ۱۰۰۰ سال پیش تا کنون در ژاپن ومخصوصا در قسمت های شرقی این کشور برای تولید پارچه های زیبا و با طراحی منحصر به فرد تولید می شود. خاص بودن این پارچه سبب شده که تا کنون طرفداران خود را داشته باشد.
اصطلاح “شیبوری” به معنای “فشردن” یا “گیره زدن” است و به روشهایی اشاره دارد که در آن پارچه به اشکال مختلفی پیچیده، فشرده یا گیره میشود تا الگوهای هنری و خاص به وجود آید. تاریخچه شیبوری به دوران نارا (محصور در سالهای ۷۱۰ تا ۷۹۴ میلادی) و دوره هیان (۷۹۴ تا ۱۱۸۵ میلادی) برمیگردد، زمانی که کارگاههای تولید پارچه در ژاپن به اوج تکامل خود رسیدند.
پس از آن، در دوره ادو (1603 تا 1868)، شیبوری به یک هنر رایج در بین مردم عادی و طبقات مختلف جامعه تبدیل شد. در این دوره، هنرمندان با استفاده از رنگهای طبیعی و شیوههای مختلف از جمله پیچیدگی و جمع کردن پارچه، به خلق طرحها و الگوهای متنوع پرداختند. این تکنیک به تدریج سبب به وجود آمدن الگوهای خاصی مانند “نابری” (Nabari) و “تانه” (Tane) شد که هر کدام نمایانگر فرهنگی خاص بودند.
در قرن نوزدهم، هنرمندان غربی به شیبوری و هنرهای سنتی ژاپن علاقهمند شدند و این امر موجب شد که نام این تکنیک در دنیای غرب نیز شناخته شود. با آغاز سالهای 1960 و 1970، شیبوری به عنوان یک تکنیک مدرن دوباره زنده شد و به یکی از محبوبترین روشهای رنگآمیزی در دنیای مد و طراحی تبدیل گردید. این بازسازی نه تنها شامل تکنیکهای سنتی بود، بلکه شامل نوآوریهای مدرن و استفاده از رنگهای شیمیایی جدید نیز شد.
نمونه ای از بستن با نخ یا کشهای لاستیکی و گره زدن در شیبوری
کاربردهای شیبوری در صنعت و هنر
از آنجایی که شیبوری یک روش خلاقاته برای رنگ آمیزی است، عموما در صنعت و هنر استفاده زیادی از آن می شود. هنرمندانی که در تولید پارچه های شیبوری فعالیت می کنند عموما از این پارچه به مقدار زیاد در تولید آثار هنری استفاده می کنند. این رنگ آمیزی با ریشه باستانی که دارد می تواند برای ایجاد الگو های لباس باستانی و قدمی با طرحی اصیل مورد استفاده قرار گیرد و در صنعت دوخت لباس به عنوان یک بیانیه هنری قوی باشد.
استفاده از هنر رنگ آمیزی به روش شیبوری فقط در صنعت لباس نیست، بلکه در ساخت دست سازه هم از این هنر استفاده می شود. استفاده از شیبوری در اکسسوریها مانند کیفها، شالها و روسریها، به محصولات ظاهری خاص و جذاب میدهد که میتواند در بازارهای مختلف فروش بالایی داشته باشد.
از دیگر مکان هایی که هنرمندان از شیبوری استفاده می کنند در تولید پارچههای دکوری است. عموما این پارچه های دکوری در تولید وسایلی مانند پردهها، خوشخوابها و رومیزی استفاده می شود. طرحهای منحصر به فرد این نوع پارچه رنگ آمیزی شده به روش شیبوری میتواند محیطهای داخلی را زنده و دگرگون کند.
این تکنیک در تولید فرش و انواع پوششهای کف نیز استفاده می شود. برخی از طراحان از تکنیکهای شیبوری برای رنگآمیزی فرشها و پوششهای کف استفاده میکنند که به ایجاد یک جو منحصر به فرد و جذاب در فضا کمک میکند.
هنرمندان معاصر از تکنیک شیبوری به عنوان بخشی از آثار تجسمی خود استفاده میکنند. خلق آثار هنری از طریق رنگآمیزی پارچه و ایجاد الگوهای پیچیده میتواند یک شکل نوآورانه و متفاوت از بیان هنری باشد.
الگویی که در رنگ آمیزی اجسام باستانی استفاده می شود.
مواد و ابزارهای مورد نیاز برای رنگ آمیزی به روش شیبوری
یکی از ویژگی های جذاب این روش رنگ آمیزی این است که با وجود زیبایی و جذابیتی که دارد، یادگیری و انجام آن بسیار راحت است. شما می توانید به راحتی در یک کارگاه آموزشی شرکت کنید و با یاد گیری ترفندهای آن با تهیه وسایل در منزل این نوع رنگ آمیزی را انجام دهید. در ادامه تعدادی از وسایل مورد نیاز برای انجام این روش را برای شما معرفی می کنیم.
پارچه
پارچهها معمولاً از الیاف طبیعی مانند کتان، ابریشم و پشم استفاده میشوند. این الیاف به خوبی رنگ را جذب میکنند و به باعث ایجاد الگوهای زیبا و طبیعی میشوند. همچنین میتوان از پارچههای ترکیبی نیز استفاده کرد، اما توجه به نوع الیاف برای دستیابی به بهترین نتایج بسیار مهم است.
رنگ طبیعی
رنگهای طبیعی از منابع گیاهی، معدنی یا حیوانی استخراج میشوند و معمولاً پایدارتر و دوستدار محیط زیست هستند. برخی از منابع رایج شامل:
- رز مریم: برای رنگ قرمز
- زردآلو: برای رنگ زرد
- چای و قهوه: برای رنگ قهوهای
- بنفشه: برای رنگ بنفش
رنگهای شیمیایی (مصنوعی):
میتوان از رنگهای شیمیایی برای رنگآمیزی استفاده کرد. این رنگها شامل رنگهای پروسهای هستند که غالباً رنگهای تثبیت شدهتری دارند. توجه به ایمنی و تناسب این رنگها با الیاف ضروری است.
سوزن و نخ
برای ایجاد الگوهای پیچیده و گرهای، به سوزنهای مخصوص و نخی مقاوم نیاز است که توانایی کشش و نگهداشتن پارچه را داشته باشد.
طرح ایجاد شده بر روی پارچه با گرههایی که می زنید تعیین می شود.
سطل یا ظرف بزرگ
برای مخلوط کردن رنگها و رنگآمیزی پارچه، نیاز به ظرفی بزرگ و غیرقابل نفوذ است.
فنجان یا اسپری
برای اعمال رنگ به صورت یکنواخت و کنترل شده، میتوان از فنجان یا اسپری استفاده کرد.
دستکش و ماسک
برای محافظت از پوست و دستگاه تنفسی در هنگام کار با رنگها و مواد شیمیایی، حتماً باید از دستکش و ماسک استفاده شود.
غوطهور ساز یا چنگال
در صورت استفاده از روشهای غوطهوری برای رنگآمیزی، میتوان از غوطهور ساز یا چنگالی برای کنترل پارچه در رنگ استفاده کرد.
مراحل انجام رنگ آمیزی شیبوری
رنگآمیزی پارچه به روش شیبوری شامل تکنیکها و مراحل خاصی است که به ایجاد الگوهای زیبا و پیچیده منجر میشود.
- مرحله ی اول باید یک پارچه مناسب با این تکنیک رنگ آمیزی را انتخاب کنید عموما پارچه های کتان، ابریشم و پشم مناسب هستند. زیرا این پارچه ها رنگ را به خوبی جذب می کنند.
- مرحله ی دوم شستشوی پارچه است. پارچه باید قبل از رنگآمیزی شسته شود تا هر گونه آلودگی، چربی و مواد شیمیایی موجود از بین برود و رنگ به خوبی جذب شود.
- مرحله ی سوم باید پس از شستشو، پارچه را به آرامی خشک کنید، اگرچه برخی تکنیکها نیاز به پارچه مرطوب دارند.
- مرحله ی چهارم انتخاب رنگ است. در این مرحله رنگهای طبیعی یا شیمیایی میتوانند استفاده شوند. انتخاب رنگ بستگی به اثر نهایی مورد نظر دارد.
- مرحله ی پنجم گره زنی و چین زنی است. در این مرحله با استفاده از سوزن و نخ یا گرههای خاص، بخشهایی از پارچه را گره بزنید یا چین بزنید. این مرحله به جلوگیری از رنگپذیری برخی مناطق کمک میکند و الگوهایی را ایجاد میکند.
- مرحله ی ششم رنگ آمیزی می باشد. رنگ را در ظرف مناسب با آب مخلوط کنید. اگر از رنگهای طبیعی استفاده میکنید، ممکن است نیاز باشد رنگ را از منبع طبیعی استخراج کنید. پارچه را به آرامی در رنگ غوطهور کنید یا به کمک اسپری، رنگ را به صورت یکنواخت روی پارچه بپاشید. بهتر است پارچه در جهتهای مختلف حرکت کند تا رنگ بهصورت یکنواخت پخش شود.
- مرحله ی هفتم تثبیت رنگ است. تثبیت رنگ شامل خشک کردن پارچه می باشد. پس از رنگآمیزی، پارچه را به آرامی در یک مکان سایهدار و خنک قرار دهید تا خشک شود. می توانید برای تثبیت بیشتر می توان از مواد تثبیت کننده استفاده کرد.
- مرحله ی هشتم باز کردن گرهها است که پس از خشک شدن پارچه باید با دقت و احتیاط فراوان انجام شود تا الگوها نمایان شوند.
- مرحله ای آخرشستشو نهایی پارچه و خشک کردن آن است. پارچه را به آرامی شستشو دهید تا مواد اضافی و رنگهای آزاد شده از بین برود. در آخر هم پارچه را دوباره خشک کنید و در صورت نیاز آن را اتو کنید تا نرمی و صافی لازم به آن بازگردد.
نمونه ای از گره زدن به روش شیبوری
سخن پایانی
امروزه رنگ آمیزی به روش شیبوری بهعنوان یک هنر زنده و متنوع شناخته میشود که نه تنها در ژاپن، بلکه در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار میگیرد. هنرمندان و طراحان مد از این روش برای ایجاد اثرهای هنری و لباسهای منحصر به فرد بهره میبرند و به این ترتیب، تاریخ غنی و جالب این تکنیک ادامه پیدا میکند. شیبوری نه تنها نشاندهندهی تکنیکهای هنری گذشته است، بلکه بهعنوان نمادی از خلاقیت و نوآوری در دنیای مدرن نیز به شمار میرود.
کاربرد شیبوری در صنعت و هنر بهعنوان یک روش خلاقانه و متنوع، تاثیر قابل توجهی دارد. از طراحی لباسهای مدرن تا دکوراسیون داخلی و هنرهای تجسمی، این تکنیک به هنرمندان و طراحان این امکان را میدهد که با ایجاد الگوهای منحصر به فرد، احساسات و خلاقیتهای خود را به نمایش بگذارند. شیبوری نه تنها یک راه برای رنگآمیزی پارچه است، بلکه به عنوان یک ابزار بیانی هنری، ریشه در تاریخ و فرهنگی غنی دارد که هنوز هم زنده و در حال تکامل است.